جزیره خارک:
جزیره خارک یکی از شمالی ترین جزایر خلیج فارس به شمار میرود که قدمت آن به بیش از ۶۰۰۰ سال می رسد.
طول این جزیره حدود ۸ کیلومتر و عرض آن در حدود ۴ کیلومتر و مساحت آن ۲۸ کیلومتر مربع است و تا بوشهر ۵۷ کیلومتر فاصله دارد.
این
جزیره سرزمینی مرجانی است که زمین شناسان پیدایش آن را به ۱۴ هزار سال پیش
نسبت می دهند. جزیره خارک در نقطه ای سوق الجیشی در امتداد راه دریائی
بنادر باستانی مهمی چون سیراف; لیان; سینیز; مهرویان قرار داشت.
به دلیل
موقعیت حساس خارک در دوره باستان که به عنوان شمالی ترین پایگاه دریائی
قوم پالمیران به شمار می رفت و همچنین توسعه فعالیت های نفتی و ساخت و
سازهای گستردهای که در این جزیره در حال انجام است، هیاتی به سرپرستی حمید
زارعی کارشناس ارشد باستان شناسی سازمان میراث فرهنگی; صنایع دستی وگردشگری استان بوشهر اقدام به بررسی و شناسائی کامل جزیره کرد.
این بررسی ها هدف شناسائی آثار
باستانی و نمونه برداری سطحی جهت دستیابی به اطلاعاتی در زمینه الگوهای
مختلف زندگی انسان باستان; از اول آذر آغاز شد.
محور بررسی از پلاز
کارگری واقع در منتهیالیه شمال جزیره; آغاز شد و طبق برنامه مسیرهای فضای
سبز; حاشیه دانشگاه آزاد; محوطه پیرامون هتل ۹۰ خوابه شرکت نفت; نواحی
بیرونی شرکت فلات قاره; محوطه پیرامون طرح متانول; باغ ولایت; حاشیه شمالی و
شرقی بقعه میر محمد حنفیه و حاشیه ساحلی به صورت سیستماتیک مورد بررسی
قرار گرفت. در این پژوهش بیش از ۲۰۰ اثر باستانی مورد بررسی و مطالعه قرار
گرفت.
این آثار شامل مواردی چون چاه; آب انبار; قنات وسیستم های آبیاری;
گور معبد; گوردخمه;استودان;قبور دوره اسلامی; بقعه و امامزاده; کلیسا;
آتشکده; چهار طاقی و تپه باستانی است.
ترکیب کلی آثار کشف شده به دو دوره تاریخی و اسلامی تقسیم بندی می شود.
غالب آثار مربوط به دوره ساسانی است که به صورت قنات; چاه; آب انبار; گور دخمه; استودان; آتشکده; چهار طاقی وکلیسا که در مناطقی همچون نواحی باغ پیرمرد; باغ نصر; بخش شرقی بقعه میر محمد حنفیه; سواحل غربی جزیره دیده می شود.
قدیمی ترین اثر باستانی دو تخته سنگ ضربی; شبیه قبور دلمن مربوط به هزاره اول پیش از میلاد بوده که نزد مردم مشهور به دو دخترون است.
کشف
سفالینه هائی با نقش مشخص و همچنین قطعات چینی با نقش و نگار گل و پیچک;
حاکی از این است که این جزیره زیستگاه مردمی بوده است که با کشورهای شرق
آسیا همچون چین; هند ارتباط داشته اند.
به نظر می رسد در دوره ساسانی; جزیره از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده زیرا در بخش وسیعی از جزیره سفال شاخص ساسانی به چشم می خورد.
احتمالا در دوره ساسانی فقط چند نقطه از جزیره را مد نظر داشته اند.
این
نقاط را با توجه به آثار موجود می توان به خوبی مشخص کرد. به نظر می رسد
صخره کم ارتفاعی که در بخش شرقی بقعه میر محمد حنفیه به طول ۲۰۰متر و عرض
۲۰متر قرار گرفته در دوره ساسانی از اهمیت بالائی برخوردار بوده; زیرا بخش اعظمی از آثار دوره ساسانی از قبیل دخمه; گور معبد; آتشکده;چهار طاقی و قبور سنگی در حاشیه و بر روی این صخره ایجاد شده است.
در این پژوهش با سفال های شاخصی چون سفال هایی با نقش خطوط مواج درون کادری با نوارهای باریک وسفالهائی با نقش خطوط متقاطع مربوط به دوره ساسانی برخورد شد.
همچنین
چندین قطعه چینی آبی و سفید که به صورت پراکنده در حاشیه ساحلی و بخش
مرکزی جزیره بخصوص در ضلع شمالی دانشگاه آزاد اسلامی کشف شد که حکایت از
ارتباط تجاری با چین; هند وسوماترا دارد.
به رغم اینکه دو تخته سنگ ضربی
(دلمن)مربوط به هزاره نخست پیش از میلاد که پیشتر در جزیره موجود بوده و
به عنوان قدیمیترین اثر باستانی جزیره به شمار می رفت;می توان ادعا کرد
آثار مهم و به خوبی شناخته شده در این ناحیه مربوط به دوره ساسانی است که
مشخصات ویزه خود را داراست.
جزایر قشم – هرمز:
قلعه
پرتغالی ها – در انتهای شمال شرقی جزیره قشم یک قلعه قدیمی و مخروبه وجود
دارد . این قلعه را درسال ۱۰۳۰ هجری قمری ( ۱۶۲۱ میلادی ) به دستور پادشاه
اسپانیا درمسیر بندرقشم ساخته اند . این قلعه در سال۱۶۲۲ به دست سپاهان
ایران فتح گردید و تا امروز نیز آثار دیوار خارجی آن باقی مانده است . قلعه
مذکور دو حصار و برج هایی در چهارگوش دارد . در پشت حصار بیرونی قلعه ،
خندقی وجود داشته که اینک پر شده است . دیوار سازی قلعه با سنگهای مرجانی و
سنگ لاشه و ملات گچ و ساروج به شکل بناهای عهد ساسانی انجام گرفته است .
در
میان خرابه های قلعه هنوز تعدادی لوله زنگ زده توپ وجود دارد : چهار لوله
از این لوله ها را در اطراف در ورودی پاسگاههای قدیمی شهر قشم و لافت نصب
کرده اند و چند لوله توپ دیگر نیز به بندرلنگه حمل شده است .
قلعه هرمز-این قلعه که در ضلع شمالی جزیره هرمز و درساحل دریا قرار دارد ، مهمترین قلعه باقی مانده از روزگار تسلط پرتغالیها برسواحل و جزایر خلیج فارس است . این قلعه به فرمان ( آلفونسو آلبوکرک ) دریانورد پرتغالی در سال ۱۵۰۷ میلادی ، در محلی موسوم به ( مورنا ) احداث شد . قلعه به شکل چند ضلعی نامنظم است . ساختمان آن بسیار محکم است و دیوارهایی به قطر ۵/۳ متر با چند برج به ارتفاع ۱۲ متر دارد . تاسیسات قلعه شامل انبارهای تسلیحات ، آب انبار و اتاق هایی باسقف هلالی است . در زمان شاه عباس که استعمار پرتغالی ها درایران خاتمه داده شد ، این قلعه به دست امام قلی خان از سرداران شاه عباس فتح گردید علاوه بر قلعه های مذکور ، آثارو بقایای قلعه های شهرهای میناب و جاسک نیز از بقایای سایرقلعه های استان است.
شهر قدیـمی خــربز : اخیرا هنگام حفاری های باستان شناسی در جزیره قشم آثار یک شهر قدیمی کشف شد . این شهر که تا قرن چهارم هجری قمری شهری آباد بوده است به دوره ساسانیان مربوط است . در حفاری های انجام شده ، سفالینه ها و آثار بسیاری از محل به دست آمده است . طول تقریبی شهر خربز هفت کیلو متر است و از منابع آب شیرین برخوردار است .
اسکله باستانی بندر لافت – در بندر لافت ، آثاراسکله ای وجود دارد که به دوران مادها ، هخامنشیان و ساسانیان مربوط است . طول این اسکله ۱۳۰ متر و ضخامت اصلی کف آن ۷ متر و دیوارهای روی اسکله ۳ متر می باشد که باسنگهای لبه دار ساخته شده است .
تپه کولغان قشم – بالای یکی از تپه های کولغان ، آثار معماری و آبراهها ( کانالهای) سالمی بادیوارهای سنگی به طول بیش از صد مترباقی مانده است که نوعاً جالب توجه هستند .در قسمت دیگری از قبرستان منظمی با قبرهایی در دردیف و با فاصله دومتراز یکدیگر وجود دارد . نشانه های باقی مانده از اتاقک های مجاور تپه گویای آن است که این محل احتمالاً بازاری بوده که رونق بسیار داشته است . در کنار این ویرانه ها سه حوض حفر شده در داخل سنگ وجود دارد که بزرگ ترین آنها ۱۲ متر و طول ۴ متر و عرض دارد . درخت کنار تنومند و زیبایی نیز در جوار آن قرار دارد . تپه های کولغان مشرف بر دریا و سد خاکی ( بالاتل ) هستند و از زیبایی و چشم انداز بسیار جالبی برخوردارند . عده ای معتقدند که این مکان نیایشگاه ناهید بوده است .
آب انبــارها و چـــاهها:
محدودیت
منابع آب شیرین در استان هرمزگان موجب گردیده است ، مردم محلی و مهاجمان
برای ذخیره آب شیرین ، آب انبارها و چاههایی را احداث کنند که مشخصات برخی
از آنها در پی می آید :
آب انبار بی بی – اولین برکه آب شهر قشم در سال
۱۲۰۲ هجری قمری به وسیله زن خیرونیکو کاری به نام صوغیه همسر شیخ عبدالله
حاکم وقت قشم ساخته شده است . سقف این برکه که به آب انبار معروف
است بارها تجدید بنا شده است و درحال حاضر پس از دویست سال هنوز به نام
برکه بی بی مورد استفاده مردم بومی است . این آب انبار از حیث معماری جالب
توجه است .
آب انبار خربز- در کنار شهر باستانی خربز در جنوب جزیره قشم حدفاصل بین شهر و یک نیایشگاه مهری یک مخزن بزرگ آب مربوط به دوره ساسانیان وجود دارد . این برکه مدت ها مخروبه بود و لی در سالهای اخیر به نحو بسیار مطلوبی باز سازی شده است .
چاه پرتغالی ها – معروف به چاه قدیمی استان هرمزگان چاه پرتغالی ها است . این چاه در حال حاضر در محوطه نیروگاه برق قشم در سربندر قشم واقع شده است .
چاههای بندرلافت – در پشت قلعه لافت و در داخل گودال مجاور قلعه به تعداد روزهای سال کبیسه ۳۶۶ چاه کم عمق برای جمع آوری آب باران حفر شد ه اند . برخی از محققین معتقدند این چاهها مربوط به دوران هخامنشی و ساسانی است.
مشاوره برای گنج یابی سایت باستان شناس
