شناخت اشیای عتیقه و آثار گنج و دفینه
استاد گنج یابی و کارشناسی عتیقه و زیرخاکی
1- شناخت مکانهای باستانی که ما به این قسمت اصلاً کاری نداریم.
2- شناخت اجساد که به صورت خلاصه برایتان توضیح دادم.
3- شناخت سنگ ها که خود به 3 بخش تقسیم میشود:
1- سنگهای دوران حجر
2- سنگهای بعد از دوران حجر
3- سنگهای میان دوره ای
4- شناخت سفال ها در دوره پنج هزار ساله
1- ساده ، قهوایی ، سیاه ، خاکستری
2- لعاب دار – لعاب بیرونی ، لعاب درونی
3- نقش دار که به رنگهای مختلف است و هر رنگ متعلق به یک دوران خاص
5- فلزات که بحث اصلی ما هستند که خود به پنج قسمت تقسیم میشوند.
الف- مس : که از تمام فلزات قدیمی تر است. مس را هم به تنهائی درست
میکردند و هم در فلزات دیگر آلیاژ میکردند
ب - مفرغ : پس از مس مفرغ قدیمی ترین آلیاژ است. مفرغ ساده ساز دارد و نقش دار که بسته به حکومتها فلزات متفاوت میشود و قلم آنها فرق میکند مفرق
بیشتر از کلیه فلزات مصرف میشد چون فلزی عادی بود و همه مردم میتوانستن آن
را خریداری کنند. چون هم ارزان بود و هم فراوان و به همین دلیل است که در
اکثر قبرهای قدیمی فلز مفرغ فراوان یافت میشود.
3- نقره که خود بر دو قسمت تقسیم میشود.
الف- نقره ساده : که از آن سکه و مجسمه های زیبا میساختند که اکثرآ با عیار بالا از آن استفاده میکردند و اصطلاحآ به آن نقره پنبه ای می گفتند.
ب - نقره طلاشور : که از آن بیشتر ظروف و مجسمه
میساختند و به نقره چند خط طلا میزدند (عیار میکردند) که عمر نقره زیاد
شود. شما میدانید که نقره وقتی به مدت طولانی بماند به صورت خاک نقره میشود
و از بین میرود. نه اینکه ذات نقره از بین برود بلکه اکسید میشود و به
صورت خاک نقره باقی میماند ولی نقره هائی که طلا شور میشدند بسیار سالمتر
از نقره خالص باقی میماندند و به همین دلیل هست که کاهی اوقات در حفاری ها در خمر ها فقط خاک نقره یافت میشود.
4- طلا که به ذات خود نه تنها فلزی گرانبهاست که از استقامت بسیار بالائی برخوردار است و به هیچ عنوان از بین نمیرود.
همه
میدانیم که وقتی فلزی به مدت طولانی در زیر خاک میماند جرم خاک به روی آن
می نشیند که در اصطلاح میگویند پاتین بسته است و کاملاً هم درست است ولی
طلا به ذات خود پاک است و به همین دلیل هم هست که طلا وقتی به مدت طولانی
در زیر خاک میماند از خاک پاتین نمیبندد و اکثر کسانی که کار تقلبی میسازند
در این قسمت کار مشکل دارند که نمیتوانند طلا را پاتین بندی کنند.
این را میگم که بدونید که پاتین طلا از خود طلا است که به صورت ذرات به روی کار مینشیند چون طلا همه چیز را از خود دور میکند بغیر از طلا.
5- هفت
جوش : در زمانهای قدیم اجناسی را که میخواستند محکم درست کنند که از بین
نرود و عمری طولانی داشته باشد ، هفت آلیاژ را با هم ترکیب میکردند که درجه
ذوب آن بسیار بالا بود که و از نظر سختی به تیتانیوم فعلی معروف میباشد و
از فلزات طلا ، نقره ، مس ، روی ، سرب ، آهن ، مسوار تشکیل می شد که
قلم زدن هفت جوش بسیار سخت و طاقت فرسا بود و هنر مندان بسیار ماهری
میخواست تا بتوانند این آلیاژ را بسازند و قلم بزنند. در مورد هفت جوش باید
بگویم که از تمام فلزات سنگین تر است و چون ساخت آن بسیار سخت بود آن را
قالب هم می ریختند.
6- سه
جوش : بعد از اینکه سختیهای هفت جوش نمایان شد و برای همه هنرمندان کار با
آن مشکل بود آلیاژ سه جوش درست شد که کار با آن بسیار راحت تر از هفت جوش
بود. این آلیاژ از ترکیب طلا ، نقره و مس ساخته میشود که قلم خوردن آن خیلی
راحت تر از هفت جوش بود ولی باز هم از فلزات دیگر محکمتر و سخت تر است و
یکی از دلائلی که نقره را طلا شور میکردند همین سختی آلیاژ هفت جوش و سه
جوش بود.
پس توضیحات کلی را دادیم فقط چند تا نکته ریز موند که در زیر براتون میگم.
فلز نقره طلا شور را اکثرآ هنرمندان برای خاندان دربار می ساختند.
طلا کوب با طلا شور فرق میکنه و این دو تا با هم قاطی نشوند.
بعضی از نقره ها را طلا کوب میکردند و بعضی از طلا ها را نقره کوب.
بعضی از مفرغ ها را طلا کوب میکردند.
بعضی از مفرغ ها را نقره کوب میکردند. که این نیز برای شکیل شدن کار بود و اکثرا هنرمندان این کار را برای درباریان انجام میدادند.
نشانه گنج,نشانه دفینه,علامت شناسی,جوغن, ارسال توسط بابک.لاکپشت.سنگ لاکپشت.سنگ کشتی.سنگ قایق..چهره انسان..ترازو در گنج یابی
در خصوص هواکش خزانه می پرسند که لازم دیدم یک توضیح کلی بدهم
.کاربران عزیز دقت کنید که ما اصلا چیزی به نام هواکش خزانه نداریم و تمامی
خزانه ها کاملا پلمپ شده هستند و کوچکترین درزی برای سفید خانه ها یا
خزانه ها وجود ندارد چون باعث خرابی فلزات می شوند ولی هواکش هایی که گاها
دوستان در مسیر پیدا میکنند همه مربوط به تونل های منتهی به اتاق خزانه می
باشد.
حالا چرا از هواکش استفاده می شد ؟
به دو دلیل از هواکش برای
مسیر های طولانی تونل ها استفاده می شد اول به خاطر ورود هوا برای کارگرانی
که تونل حفر میکردند و دوم به خاطر صاحب مال که برای مراقبت و گاها کم و
زیاد کردن مال به خزانه وارد می شدند .بنابر این زمانی هم از هواکش استفاده
میشد که طول تونل بیش از 15 الی 20 متر بوده باشد.لذا دوستان این هواکش ها
را به خزانه و سفید خانه ها ربط ندهند.گنج یابی.تونل گنج.هواکش
خزانه.هواکش سفیدخانه.راهروی گنج.تله مکانیکی
یکی از مهمترین مسایل در گنج یابی و زمان حفاری گنج شناخت لایه های مختلف خاک می باشد که در متن ذیل به صورت مختصر توضیح داده ایم .
لایه اول کوزه شکسته : در اکثر مکانها از اولین آثاری که برای شروع کار از آن استفاده می شد کوزه شکسته بود این لایه نشان دهنده درست بودن راه و شروع کار ماست از کوزه هم به عنوان علامت هم به عنوان استحکام خاک استفاده میشد و باعث میشد که خاک را به هم گره بزند و کار کردن و حفاری در آن قسمت سخت بشود این لایه تا ۲ متر اول خودش را نشان میدهد البته در ۵۰ سانت دوم مخلوط سنگ هم با آن است که کاملا استحکام را بالا میبرد .
خاک رس: این لایه معمولا مکانهای رطوبتی استفاده میشود که معمولا بعد از این لایه ماسه بادی هم با آن مخلوط است خاک پخته این لایه همان خاک رس است که برای این که در بعد ها از رطوبت زمین جلوگیری شود خاک رس را در آن محل پخش می کردند و روی آن چوب می ریختند و چوب ها را آتش می زدند و خاک رس که زیر این چوب ها می سوخت تبدیل به خاک پخته می شد و از رطوبت خاک جلوگیری می کرد که در عکس بالا مشاهده می کنید .
سنگ چین : این لایه برای استحکام و جلوگیری از ریزش خاک سطح بالایی به زیر کار بود که اصل بنا روی آن سوار بود و اگر متراژ بار زیاد باشد به صورت هر ۳ متر یک یا دو ردیف سنگ چین وجود دارد . لایه شناسی خاک آجر معمولا بعد از سنگ چین آجر چین شروع می شود . البته در بعضی مکان ها بعد از سنگ چین آثار خود را به شکل کوزه خالی یا آهک مشخص می کند .
زغال : این لایه بعد از آجر یا زیر کوزه ها قرار میگرفت تا رطوبت را به صورت کامل به خود جذب کند و معمولا کلفتی این لایه از ۷ تا ۱۰ سانت است ولی این نکته نباید فراموش بشود اگر این لایه به صورت پخشی وعمودی باشد نشان دفینه نیست و احتمال داره کوره زغال پزی و …. باشد ولی اگر به صورت افقی و به کلفتی اندازه مورد نظر باشد میشه روی آن حساب کرد . خیلی از دوستان این لایه را با لایه ریشه درختان اشتباه میگیرند دوستان ریشه درختان هم بعد از مدتی به شکل سیاه و شبیه به زغال میشود ولی با این تفاوت که زغال درشت و لایه ای کلفت را تشکیل میدهد و خشک است ولی ریشه به صورت پراکنده و نم دار است پس خیلی دقت کنید دوستان زیادی به این مشکل خوردن و به اشتباه زمین را به مقدار زیادی حفر کردن به این امید که زغال دیدن ولی به هیچ چیز دست نیافتند و دست از پا دراز تر راهی خانه شدند .
آهک : این لایه از رسوب تشکیل شده و معمولا آهک به صورت سفیده سفید نیست و مایل به رنگ نخودی است که در زیر زغال استفاده می شد و از نشست بنا تا حدی جلوگیری میکرد و هم کاربرد این را داشت که تا حدی مثل ساروج از لایه زیری محافظت کنه و درسته که شکوندنش مثل ساروج سخت نبود ولی به هر حال یک مانع به حساب می آمد.لایه شناسی خاک.لایه های خاک.ماسه بادی.حفاری.گنج یابی.ساروج.آهک
ساروج : این لایه یکی از مهم ترین لایه ها به شمار میامد و معمولا در پایان کار از آن استفاده میشد و برای مهروموم کردن در دالان یا ساخت اتاقک های ساروجی در ابعاد های مختلف بکار میرفت و یا دفینه را دردرون اتاقک میگذاشتند و با ساروج پلمپ میکردند یا جلوی در ورودی را با آن پلمپ میکردند البته در بعضی مکانها بعد از آهک باز یک لایه کلفت که شاید به کلفتی ۴۰ سانت هم میرسید از خاک استفاده میکردند و بعد ساروج میکردند که این روش در ایران زیاد یافت میشه .
دوستان در بعضی مواقع در پیدا کردن علایم یا در حفاری به مشکل بر میخورند و زود نا امید می شوند که این مشکل ناشی از اختلاف متراژهاست .عزیزان زیاد روی متراژ ها در پیدا کردن علایم و یا حفاری تکیه نکنید.ببینید خیلی ساده است واحدهای اندازه گیری در باستان از نظر نام در بین انسانها امپراطوری ها و قومها یکی بوده اما از نظر مقیاس اختلاف کمی با هم دارند که در بعضی مواقع جمع این اختلاف ها باعث اختلافات فاحشی می شود. بخش بزرگی از این اختلاف ها ناشی از استخوان بندی انسانها در دوره های مختلف است مثلا گز و یا عرش مربوط به اندازه گیری با دست و پاها هستند. مطمنا گذشتگان ما از نظر بدنی نسبت به انسانهای عصر حاضر قوی بنیه و قوی هیکل تر بوده اند.پس سعی کنید اگر متراژ شما مثلا یک زراع (بین 90 سانت تا یک 1 مترو 4 سانت) بود شما حد وسط آن که 97 سانت را در نظر بگیرید تا گمراه نشوید. در پایین مطلب بسیار جامعی در این رابطه در یکی از وبلاگ ها مشاهده کردم که برای عزیزان علاقه مند در اینجا قرار می دهم…
در زمان های خیلی دور، انسان از اندازه قسمت های مختلف بدنش برای اندازه گیری استفاده می کرد.
اندازه گیری با قدم
انسان از قدم هایش برای اندازه گیری مزرعه استفاده می کرد.
اندازه گیری با پا
برای اندازه گیری چیزهای کوچکتر هم از کف پاهایش استفاده می کرد. مانند اندازه گیری پوست خرس.
اندازه گیری با دست (اَرَج / ارش)
برای اندازه گیری چیزهای بزرگتر، از فاصله بین آرنج تا انگشتانش استفاده کرده و این اندازه را اَرَج یا ارَش نامید.
اندازه گیری با کف دست (وجب)
اما گاهی برای اندازه گیری بعضی چیزها یک اندازه / مقیاس به تنهایی کافی نبود؛ از این رو، انسان مجبور بود تا آنجا که می توانست با ارَج، و مقدار باقیمانده را با وَجَب اندازه گیری کند.
اندازه گیری با اندازه های ارَج و وجب
مانند اینکه وقتی می خواست یک تنه درخت را اندازه گیری کند، هم از ارَج و هم از وجَب استفاده می کرد.
اندازه گیری با اندازه چهار انگشت
بعضی چیزها از یک وجب هم کوچکتر بودند. انسان برای اندازه گیری آنها از چهار انگشت استفاده می کرد.
برای اندازه گیری چیزهایی حتی از این هم کوچکتر، از اندازه عرض انگشتانش استفاده کرد و آن را انگشت نام نهاد.
در ایران، واحد کوچکی به نام بند انگشت هم به کار می رفته است.
چگونه واحدهای اندازه گیری یکسان درازا به وجود آمدند؟
انسان برای انجام کارهای بازرگانی و هر گونه مبادله نیز با اندازه قسمت های مختلف بدنش چیزها را اندازه گیری می کرد.
این امر باعث می شد که اندازه ها، گاهی کم و گاهی زیاد، و بطور کلی در هر هر بار اندازه گیری، اندازه های متفاوتی به دست می آمد.
مانند اینکه کسی می خواست پوست خرسی بخرد که درازایش 6 پا باشد.
اما از آنجا که قد انسان ها متفاوت بود، اندازه پاهایشان هم با هم فرق داشت و همه به یک اندازه نبود،
درازی ۶ پا می توانست به اندازه نمای بالا، یا به اندازه نمای زیر باشد.
بنابراین انسان ها به اندازه / واحدهای یکسان و ثابت نیاز داشتند که امروز واحد یا مقیاس استاندارد / اندازه معیار نامیده می شود.
واحد های اندازه گیری در ایران باستان
پر کاربرد ترین واحد های اندازه گیری در ایران باستان عبارت بودند از :
علت اینکه چند نام دارد این است که در ادوار مختلف و با زبان های مختلف به کار رفته است و علت تخمین نیز آنست که این مقیاسها ، بر مبنای طول دست و یا گامهای افراد بوده که در افراد مختلف با اندامهای متفاوت از هم ، متغیر بوده است . ولی به طور کلی تفاوت یک یا دو سانتی دارند نه بیشتر .
یک ذرع و یا یک گز : 104 تا 110 سانتی متر که هر 2 ذراع یا ارج برابر بوده با یک ذرع
یک ارش یا ارج و یا ذراع : 52 الی 55 سانتی متر که هر 2 ذراع برابر بوده با یک گز . قابل توجه آنکه اکثر سازه های سنگی هخامنشیان ، با این مقیاس است .
یک چارک : برابر با یک چهارم گز که 26 سانتی متر می شده ( حدودا ) است ولی کاربرد چارک در تمامی اوزان و طول ها ، به عنوان یک چهارم به کار می رفته است به عنوان مثال یک چارک جریب یا یک چارک من تبریز
یک گره : برابر با 5/5 الی 5/6 سانتی متر
یک بهر : برابر بوده است با نیم گره ، معادل 2/7 الی 2/8 سانتی متر
یک وجب : که نیاز به توضیح نیست این مقیاس به صورت عرفی بوده و مقیاسی رسمی نبوده است
یک بند : یک بند انگشت
یک واحد طول که اخیرا باستان شناسان کشف نموده اند و هنوز نامی برای آن نیافته اند نیز وجود داشته که 3 میلی متر کنونی بوده و می توان گفت که یک دهم بهر ، معادل دو میلیمتر و هشت دهم میلیمتر ، مهمترین و کاربردی ترین مقیاس اندازه گیری در ایران باستان بوده است .
یک فرسخ : معادل 6000 ذرع بوده است
چند مقیاس هم برای اندازه گیری سطوح وجود داشته که آنرا نیز بدین ترتیب شرح خواهیم داد :
یک جریب : ( این واحد سطح از آرامیان به ساسانیان وارد شد و بعد از حمله و غصب ایران توسط اعراب بادیه نشین ، وارد فرهنگ اعراب شد ) هر جریب برابر است با زمینی به طول 60 ذزاع و عرض 60 ذراع ، که می شده 3600 ذراع . از آنجا که هر ذراع 55 سانتی متر بوده حدودا می شده 33 متر در 33 متر .
با این حساب می توان گفت هر یک جریب برابر است با زمینی به مساحت تقریبی 1000 متر مربع ولی در برخی اسناد تا 1100 متر نیز لحاظ می شده است
یک قصبه : هر یک قصبه ، زمینی به مساحت یکصد متر مربع را شامل می شده است یعنی هر جریب برابر بوده است با 10 قصبه .
مهمترین این واحدها در طول ، گز و ارش بوده و در سطح نیز واحد پر کاربرد آن ، جریب بوده است .
واحدهای دیگری نیز به کار می رفته مانند قفیز و کیل و عشیر و ...... که به محتوای مباحث دفینه یابان مرتبط نیست به همین دلیل از ذکر آن خودداری شده است
نمادهایی که بر مقابر موجود است معمولا با ضریب 100 برابر و یا 10 برابر رمز گشایی می شوند . برای مثال مسیر کاوش تندیس برخی از شتر های یک ذرعی را ، یکصد ذرع رمز گشایی میکنند . یا برخی از جوغن های یک گره ای را ده گره ، رمز گشایی می کنند . بنا بر این بهتر است که این مقیاسها را کاوشگران بدانند.
دوستان توجه کنند در ایران برای حفظ جسد از روش شیمیایی استفاده میشد نه از روش مومیایی .چون ایرانیان یافتند که عامل اصلی تجزیه جسد خاک هست و یافتند خاکی که هیچ باکتری و موجود زنده ای از آن رد نمیشود خاک اورانیوم هست و ایران هم اقیانوس اورانیوم لذا از روش شیمیایی برای حفظ جسد استفاده میشد به همین علت هنگام باز کردن تابوت ک بیرون کشیدن جسد از خاک مخصوص حتما نکات ایمنی و پوشش کامل را رعایت کنید .تا خدا نکرده آسیب جدی نبینید .
